Terapia oparta na dowodach (Evidence-Based Practice) to podejście polegające na przyjęciu założenia, że praktyki terapeutyczne powinny być oparte na dowodach naukowych. Przeciętny pacjent ze względu na brak formalnego przygotowania często nie jest w stanie ocenić efektywności danej metody terapeutycznej przez co jest skazany na własną subiektywną ocenę, obowiązująca modę czy sugestie osób związanych z daną profesją. Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne wyszło naprzeciw tej sytuacji publikując informacje na temat skutecznych metod leczenia dla szerokiego grona odbiorców, tj. ogółu społeczeństwa, praktyków, badaczy i samych pacjentów. Podstawowe założenie Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego brzmi, że psychologowie powinni stosować terapie wspierane empirycznie, tj. te terapie, które okazały się skuteczne w kontrolowanych badaniach klinicznych. Najczęściej do terapii wspieranych empirycznie należą terapie behawioralne lub poznawcze. Wynika to z faktu, że w podejściach tych przykłada się dużą wagę do dokumentowania przebiegu terapii, stosowanie dobrze ugruntowanych zasad oraz mierzenie wyników leczenia w oparciu o obiektywne i obserwowalne kryteria.
W serwisie prowadzonym przez Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (www.psychologicaltreatments.org) zamieszczono informacje dotyczące danego zaburzenia i badań dotyczących terapii. Dla każdego zaburzenia i formy terapii zostały wyszczególnione dwa poziomy wsparcia badawczego:
- SILNE WSPARCIE EMPIRYCZNE, gdzie terapia jest w wysokim stopniu osadzona w badaniach empirycznych,
- SKROMNE WSPARCIE EMPIRYCZNE, gdzie terapia w posiada niewielkie wsparcie w badaniach empirycznych potwierdzających skuteczność leczenia.
Terapia, która nie została wymieniona jako posiadająca wsparcie empirycznie niekoniecznie jest nieskuteczna. Taką terapię należy traktować jako nieposiadającą wystarczających opublikowanych dowodów naukowych potwierdzających jej skuteczność.
Poniżej znajdują się wybrane jednostki diagnostyczne wraz z terapiami i ich wsparciem empirycznym.
Terapia oparta na dowodach w leczeniu depresji
| Nazwa Terapii | Poziom wsparcia empirycznego |
| Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT) | Skromne wsparcie empiryczne |
| Aktywacja behawioralna | Silne wsparcie empiryczne |
| Systemowa Analiza Poznawczo Behawioralna | Silne wsparcie empiryczne |
| Terapia Poznawcza | Silne wsparcie empiryczne |
| Terapia Skoncentrowana na Emocjach | Skromne wsparcie empiryczne |
| Psychoterapia Interpersonalna | Silne wsparcie empiryczne |
| Samozarządzanie i Samokontrola | Silne wsparcie empiryczne |
| Racjonalno-Emocjonalna Terapia Behawioralna | Skromne wsparcie empiryczne |
| Terapia reminiscyjna/przegląd życia | Skromne wsparcie empiryczne |
| Self-System Therapy | Skromne wsparcie empiryczne |
| Krótko Terminowa Terapia Psychodynamiczna | Skromne wsparcie empiryczne |
| Mindfulness-Based Cognitive Therapy | Silne wsparcie empiryczne |
Inne terapie psychologiczne mogą być skuteczne w leczeniu depresji, ale brakuje na to silnych empirycznych dowodów.
Terapia oparta na dowodach w zaburzeniach lękowych
Zarówno poznawcze jak i behawioralne terapie posiadają SILNE WSPARCIE EMPIRYCZNE w zakresie skuteczności leczenia tych metod w odniesieniu do uogólnionych zaburzeń lękowych.
Terapie poznawcze i behawioralne w leczeniu uogólnionego zaburzenia lękowego (GAD) odnoszą się do różnych technik, które można stosować pojedynczo lub w połączeniu. Podstawowym założeniem tych podejść terapeutycznych jest założenie, że myśli, uczucia i zachowania są ze sobą powiązane, więc zmiana jednego z tych obszarów może pomóc złagodzić problemy w innym (np. zmiana negatywnego myślenia doprowadzi do mniejszego niepokoju).
Do cech charakterystycznych uogólnionego zaburzenia lękowego należą nadmierne i niekontrolowane martwienie się, które jest utrzymywane przez nieprzystosowawcze myśli, skłonność do rozmyślania nad obiektem zmartwień zamiast koncentracji na sposobach rozwiązania problemów, trudność w relaksacji i niezdrowe zachowania, w tym próby unikania negatywnych myśli i obrazów, a także sytuacji, które mogą wywołać niepokój.
Techniki terapii poznawczej skupiają się na modyfikowaniu niefunkcjonalnych wzorców myślenia i przekonań. Techniki behawioralne obejmują trening relaksacyjny, planowanie aktywności w tym planowanie przyjemnych czynności oraz kontrolowaną ekspozycję na myśli i sytuacje, które są przedmiotem unikania. Celem ekspozycji jest pomoc osobie w doświadczenie, że przerażające skutki nie spełniają się a w konsekwencji zmniejszenia lęku. Dane empiryczne wskazują, że sama terapia poznawcza, jak i sama terapia behawioralna może być pomocna w leczeniu zaburzeń lękowych, ale połączenie tych podejść może przynieść większe korzyści.
Inne terapie psychologiczne mogą być skuteczne w leczeniu zaburzeń lękowych, ale brakuje na to silnych empirycznych dowodów.
Źródło opracowania
APA Presidential Task Force on Evidence-Based Practice. (2006). Evidence-based practice in psychology. American Psychologist, 61, 271-285.