
Stres psychologiczny uznawany jest za jedno z ważniejszych źródeł różnego rodzaju zaburzeń i dysfunkcji w funkcjonowaniu człowieka. Ale czym tak naprawdę jest stres? W psychologii istnieje kilkaset teorii i koncepcji czym on jest oraz jak sobie z nim radzimy. W tym wpisie postaramy się wyjaśnić naturę i mechanizmy związane z pojęciem stresu.
Chcesz poznać Twoje dominujące strategie radzenia sobie ze stresem >>KLIKNIJ TUTAJ<<
Stres psychologiczny i początki badań nad stresem
Za autora pojęcia stresu uznawany jest lekarz Hans Seyle. Badacz ten jako pierwszy postawił hipotezę, iż stres i brak umiejętności radzenia sobie z nim odpowiada za szereg chorób somatycznych. Sam stres zdefiniował jako „nieswoistą reakcję organizmu na wszelkie stawiane mu żądanie”. Badaniom nad stresem i jego skutkami poświecił 50 lat pracy naukowej oraz napisał 30 książek i ponad 1400 publikacji na ten temat. W jego rozumieniu stres ma silne znaczenie biologiczne i medyczne.
Podsumowując stres definiowany jest zazwyczaj jako:
- Niespecyficzna, uogólniona reakcja organizmu na stawiane mu wymagania
- Nierównowaga pomiędzy wymaganiami a możliwością odpowiedzi w sytuacji, w której niespełnienie jej wymagań niesie niepożądane konsekwencje,
- Wewnętrzne napięcie emocjonalne powstałe na skutek trudnej sytuacji
- Nacisk wywołujący przygnębienie i zaniepokojenie.
Stres psychologiczny – nurty w definiowaniu stresu
W badaniach nad stresem dominują trzy nurty określające definicję i sposób rozumienia stresu. Należy do nich:
- Stres jako bodziec
- Stres jako reakcja
- Stres jako proces lub transakcja
Stres jako bodziec
Koncepcja stresu jako bodźca wskazuje, iż w otoczeniu człowieka znajdują się czynniki, które wywołują napięcie i silne emocje. Przykładem wykorzystania tego rozumienia stresu są badania nad wpływem zmian życiowych na zdrowie fizyczne i psychiczne przeprowadzone przez Holmer’a i Rahe (1967). Opracowana przez nich lista zawiera wydarzenia krytyczne wraz z przypisaną im liczbą punktów. Uzyskanie określonej liczby punktów w ciągu ostatniego roku pozwala wg. nich na określenie szansy pojawienia się choroby lub wypadku w przeciągu 2 lat.
Liczba punktów:
- poniżej 150 = 30% szansy na chorobę lub wypadek
- pomiędzy 150 a 300 = 51% szansy na chorobę lub wypadek
- powyżej 300 = 80% szansy na chorobę lub wypadek
Stres jako reakcja
Koncepcja stresu jako reakcji odwołuje się do fizjologicznych i psychologicznych mechanizmów powiązanych ze stresem. Stres w tym przypadku rozumiany jest jako reakcja alarmowa organizmu uruchamiająca mechanizm „walki – ucieczki”. Reakcja ta ma charakter przystosowawczy umożliwiając przetrwanie gatunku. Zmiany mające miejsce w organizmie pozwalają na przetrwanie w sytuacji bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia. Zwiększona aktywność organizmu pozwala na stawienie czoła bezpośredniemu zagrożeniu.
Stres jako transakcja
Koncepcja stresu jako transakcji odwołuje się do relacji między daną osobą a jej bezpośrednim otoczeniem. Stres jako taki, w myśl tej teorii, nie jest ani cechą danej osoby ani bodźców czy otoczenia, ale wynika z relacji człowiek – środowisko. Każdy z nas dokonuje bieżącej oceny sytuacji w której się znajduje oraz posiadanych możliwości związanych z radzeniem sobie z tą sytuacją. W przypadku, kiedy ocenimy daną sytuację jako stresową, zagrażającą, automatycznie uwalniamy negatywne emocje, reakcje, związane ze stresem. W każdej momencie dokonujemy podwójnej oceny:
- Sytuacji – czy jest ona dla nas zagrażająca czy nie (stresująca)
- Zasobów – czy posiadam zasoby umożliwiające mi na poradzenie sobie z nią.
Stres zatem jest wypadkową cech otoczenia i oddziałującego na nas bodźca, posiadanymi aktualnymi dążeniami i oczekiwaniami, posiadanymi cechami osobowości i temperamentu, posiadanymi potrzebami i wartościami, posiadanymi schematami poznawczymi i przekonaniami. Oznacza to, iż minimalizowanie stresu wiąże się z systemowym oddziaływaniem zarówno na bezpośrednie otoczenia jak i wewnętrzne dyspozycje danej osoby.
Chcesz dowiedzieć się jakie posiadasz dominujące strategie radzenia sobie ze stresem >>KLIKNIJ TUTAJ<<
Jak radzić sobie ze stresem?
Aby skutecznie radzić sobie ze stresem najważniejsze jest by zrozumieć jego naturę i tak naprawdę pogodzić się z nim. Stres tak naprawdę jest nieuniknioną częścią naszego życia. Wyjątkowo skuteczne metody radzenia sobie ze stresem oparte są na technikach terapii behawioralnej i behawioralno-poznawczej. Należą do nich:
- ćwiczenie uważności,
- relaksacja,
- kontrola sposobu myślenia,
- zmiana schematów poznawczych,
- odpowiednie zarządzanie czasem,
- budowanie konstruktywnych relacji społecznych.