Fobia

Fobia to grupa zaburzeń lękowych, w których lęk jest wywoływany przez ściśle określone sytuacje, nie stanowiące rzeczywistego zagrożenia. Fobia przejawia się lękiem przed określonymi sytuacjami, przedmiotami lub zjawiskami. Zazwyczaj wiąże się z unikaniem określonych przyczyn wywołujących lęk przez co fobia utrudnia funkcjonowanie danej osobie. W fobiach czynniki wywołujące lęk zazwyczaj nie są niebezpieczne a reakcja lękowa występuje mimo świadomości, że jest ona irracjonalna a dana sytuacja nie stanowi realnego zagrożenia. Coś co dla osoby doświadczającej fobii może wydawać się wyjątkowo straszne dla innych ludzi jest banalne czy wręcz niezauważalne. Fobia wiąże się z doświadczaniem w sytuacji fobicznej intensywnych objawów takich

jak:

• przyśpieszona akcja serca,
• kołatanie serca,
• uczucie osłabienia,
• wtórny lęk przed śmiercią,
• nadmierne pocenie się,
• poczucie posiadania choroby psychicznej, lęk przed utratą kontroli lub szaleństwem
• zawroty głowy,
• duszności,
• zmiany ciśnienia krwi,
• ucisk na klatkę piersiową,
• drętwienie kończyn.

Fobia – przyczyny

Zazwyczaj fobia jest efektem procesu warunkowania: dana osoba skojarzyła dany obiekt lub sytuację z niebezpieczeństwem poprzez osobiste doświadczenie (straszenie pająkiem) lub obserwację fobicznej reakcji innych osób (zazwyczaj bliskich, którzy np. reagują paniką na widok pająka).

Fobia – rodzaje

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 opracowana przez Światową Organizację Zdrowia wyszczególnia następujące rodzaje fobii:

1. 1. Agorafobia (F40.0) – lęk przed opuszczeniem domu i przebywaniem w miejscach publicznych, podróżowaniem (np. samotnie w pociągach lub samolotem). Agorafobia często jest pochodną ataku paniki i obawą przed jego powtórzeniem w sytuacji społecznej lub w sytuacji w której dana osoba ma ograniczoną kontrolę nad swoim otoczeniem.
   2. Fobia społeczna (F40.1) – lęk przed kontrolą ze strony innych ludzi prowadzący do unikania sytuacji społecznych. Fobia społeczna jest zazwyczaj związana z niską samooceną i strachem przed krytyką. Dana osoba obawa się upokorzenia lub zażenowania w sytuacji ekspozycji społecznej. Objawy mogą prowadzić do ataków paniki. Fobia społeczna może objawiać się lękiem przed zarumienieniem się w obecności innych, obawą przed rozsypaniem jedzenia w miejscu publicznym, lękiem przed korzystaniem z toalet publicznych czy lękiem przed egzaminami.
   3. Fobie specyficzne (F40.2) – Fobie ograniczają się do ściśle określonych sytuacji takich jak, np. wysokość, burza, ciemność, latanie, zamknięta przestrzeń, korzystanie z toalet publicznych, spożywanie określonych pokarmów, widok krwi lub obrażeń. Fobia specyficzna może wywołać atak pani i prowadzić do agorafobii lub fobii społecznej. Do przykładowych fobii specyficznych należą:

      • akrofobia – lęk przed przebywaniem na dużej wysokości, lęk wysokości,

      • androfobia – lęk przed mężczyznami,

      • antropofobia – lęk przed innymi ludźmi,

      • arachnofobia – lęk przed pająkami,

      • astrafobia – lęk przed porażeniem piorunem, przed burzą, błyskawicami i grzmotami,

      • demofobia – lęk przed tłumem,

      • dentofobia – lęk przed dentystami,

      • elektrofobia – lęk przed energią elektryczną czy też szeroko pojętą elektrycznością,

      • hafefobia – lęk przed dotykiem innych osób,

      • hemofobia – lęk przed widokiem krwi,

      • klaustrofobia – lęk przed zamkniętymi, ciasnymi, niewielkimi pomieszczeniami,

      • mizofobia – lęk przed zanieczyszczeniami, brudem,

      • nyktofobia – lęk przed ciemnością i nocą,

      • ofidiofobia – lęk przed wężami,

      • tokofobia – lęk przed ciążą i porodem,

      • zoofobia – lęk przed zwierzętami.

1. 4. Inne zaburzenia lękowe w postaci fobii (F40.8)
2. 5. Fobiczne zaburzenie lękowe, nieokreślone (F40.9)

Fobia – leczenie

Jedną ze skuteczniejszych metod leczenia formy to terapia behawioralna. Wynika to z faktu, iż fobie najczęściej powstają jako efekt warunkowania. Stosowanie określonych procedur terapeutycznych pozwala na pozbycie się fobii podczas jednej sesji. Zazwyczaj nie więcej niż 10 spotkań wystarczy, aby kontrolować swoje emocje w sytuacji fobicznej.

W przypadku fobii związanych z czynnikami społecznymi niezbędne jest stosowanie procedur i protokołów związanych z poznawczym aspektem funkcjonowania. Zrozumienie natury fobii oraz systematyczne wykonywanie określonych zadań i ćwiczeń pozwala na minimalizację lęku i przejęcie nad nim kontroli. Wysokie wskaźniki skuteczności ma tutaj Racjonalna Terapia Zachowania, Terapia Akceptacji i Zaangażowania czy Terapia Dialektyczno – Behawioralna.