Dostrzeganie pozytywów to jedno z podstawowych technik w terapii behawioralnej. Ludzki umysł jest bardziej nastawiony na wychwytywanie negatywów niż pozytywów. Dzięki temu łatwiej jest dostrzegać zagrożenia i niebezpieczeństwa. Właściwość ta niezwykle przydatna w czasach, kiedy na każdym kroku ludzkie musieli liczyć się z zagrożeniem związanym z utratą zdrowia lub życia współcześnie nie spełnia już swojej funkcji. W konsekwencji nasza uwaga jest w pierwszej kolejności kierowana na niepożądane zachowania i złe doświadczenia kosztem pozytywnych zachowań. Koncentracja na negatywach i pomijanie pozytywów w końcu doprowadza do pogorszenia samooceny dziecka i jego wiary we własne możliwości, a także spadku motywacji do pozytywnego działania.
Do podstawowych technik terapii behawioralnej należy dostrzeganie pozytywów i zwracanie uwagi na pozytywne wydarzenia oraz podkreślanie ich w kontekście zachowań dziecka.
Jej świadome stosowanie pozwala nauczyć się kierowania swojej uwagi nawet na najmniejsze pozytywne zachowania oraz aktywne ich wzmacnianie. W konsekwencji dzieci dowiadują się, jakie ich zachowania są pożądane i które z nich warto powtarzać, aby znowu zdobyć uwagę dorosłych. Jest to wykorzystanie naturalnego prawa wzmocnień zachowań które ostatecznie prowadzi do częstszego pojawiania się tych zachowań.
Dostrzeganie pozytywów – ZADANIE
- Obserwuj dziecko i zapisuj wszystkie zachowania, które są pozytywne, nawet jeśli wydaje ci się, że są one czymś normalnym i dziecko powinno się tak zachowywać.
- Pozytywne zachowanie to również takie, które związane jest z lepszym wykonywaniem danej czynności niż zazwyczaj lub trudne zachowanie przebiega mniej problematycznie.
- Pod koniec czasu obserwacji (lekcji, zabawy) podziel się z dzieckiem wszystkimi pozytywami, które zostały przez ciebie dostrzeżone i dokładnie je wylicz wskazując na konkretne zachowania.
Dostrzeganie pozytywów – przykłady
Co moje dziecko zrobiło dzisiaj dobrze?
- Pierwsze powiedziało mi „dzień dobry”.
- Zjadło całe śniadanie.
- Samo umyło zęby.
- Pozwoliło się uczesać.
- Stało spokojnie podczas ubierania.
- Starła mopem ślady swoich butów na podłodze.
Co mój mąż zrobił dzisiaj dobrze?
- Zachowywał się cicho a tym samym mnie obudził mnie, kiedy wstawał do pracy.
- Napisał do mnie miłego SMS-a z pracy.
- Wracając do domu, kupił chleb.
- Pochwalił mnie za obiad.
- Wyczyścił kotu kuwetę.
- Powiedział kilka komplementów.
- Zgodził się na oglądanie filmu, który wybrałam.
- Pomógł w zrobieniu kolacji.
Dostrzeganie pozytywów i pozytywne podsumowanie
Efektem dostrzegania pozytywów powinno być pozytywne podsumowanie, czyli podzielenie z się z dzieckiem na koniec okresu obserwacji informacjami, które z jego zachowań nam się podobały. Ważne jest, aby pozytywne podsumowanie zawierało opis konkretnych zachowań! Mówienie dziecku, że zachowywało się grzecznie nic dla niego nie znaczy.
Przykład pozytywnego podsumowania:
Janku, bardzo mi się podobało, że słuchałeś poleceń, wykonywałeś do końca wszystkie zadania, postępowałeś zgodnie z moimi wskazówkami a na koniec sprawnie posprzątałeś w wszystkie rzeczy po sobie. Brawo. Jestem z Ciebie dumny.
Dostrzeganie pozytywów – podsumowanie
- Pozytywne informacje zwrotne są niezbędne do prawidłowego rozwoju dzieci a one same potrzebują uzyskiwać je codziennie.
- Dostrzeganiepozytywów jest jedną z pierwszych i niezbędnych metod pracy z trudnymi dziećmi, szczególnie z tymi przejawiającymi zachowania opozycyjne.
- Pozytywem jest również normalne zachowanie. Koncentracja jedynie na rzeczach wyjątkowych pogarsza samoocenę. Należy dostrzegać każdy przejaw pożądanych zachowań.
- Jest to stosunkowo prosta metoda, gdyż nie wymaga współpracy ze strony dziecka a jej systematyczne stosowanie prowadzi do poprawy samopoczucia i atmosfery. Jest też stosunkowo efektywną metodą w odniesieniu do kształtowaniu pożądanych zachowań.
- Zazwyczaj dostrzeganie pozytywów nie przychodzi łatwo. Jeśli wychowawca nie będzie świadomie pracował nad tą umiejętnością będzie dostrzegał jedynie to, co poszło źle a w konsekwencji będzie wzmacniał poszukiwanie negatywnej uwagi i niepożądane zachowania.
- Sporadyczne i rzadkie stosowanie tej metody nie przynosi rezultatów. Należy ją stosować systematycznie jako podstawowe narzędzie pracy.
- Metoda ta wymaga stałej uważności ukierunkowanej na dostrzeganie pozytywów. Tym samym wymaga sporo energii i zaangażowania ze względu na przyjęcie określonego sposobu myślenia i działania.